De genderkloof in fietsen
Elke vrouw op de fiets - Maar hoe?
12,7% - dat is hoeveel een vrouw in Europa gemiddeld minder verdient dan haar mannelijke collega in dezelfde functie. We zouden ons allemaal bewust moeten zijn van deze loonkloof tussen mannen en vrouwen en de urgentie ervan. Maar dergelijke genderkloven zijn te vinden in bijna alle domeinen van onze samenleving, inclusief de fietscultuur.
De Gender Cycling Gap is een van de meest directe illustraties van genderongelijkheid in verkeer en vervoer, vooral in steden en gebieden waar al weinig fietsers zijn. In Rio de Janeiro is slechts 10,9% van de fietsers vrouw, in Delhi is dat 2%, en deze trend zet zich voort in bijna alle grote wereldsteden: New York, Los Angeles, Buenos Aires, Kaapstad, Bogota, Londen... Vrouwen vormen meer dan de helft van de bevolking van deze steden, maar slechts een klein deel van de fietsers. Waarom is dit zo? Wat resulteert in de Gender Cycling Gap en wat doen de steden die zo goed scoren in de Gender Cycling Gap Index goed? In deze blogpost gaan we in op de essentiële kwesties van toegankelijkheid en veiligheid, comfort en zelfbeeld waar ook vrouwelijke fietsers mee te maken hebben.
In de geschiedenis van de vrouwenemancipatie is de fiets een belangrijk symbool van onafhankelijkheid en vrijheid, zoals we in het artikel over de Tour de France Femmes nader hebben toegelicht. Tegelijkertijd is het ook vandaag nog een spiegel van sociale ongelijkheden: Wie heeft toegang tot fietsen, wie heeft geleerd ze te gebruiken, te onderhouden of zelfs te repareren, wie voelt zich veilig en comfortabel op de fiets en voor wie is de fietsinfrastructuur van onze steden ontworpen?
Het begint al met de toegang tot fietsen: Er is geen geld voor een fiets (hier speelt de loonkloof tussen mannen en vrouwen weer een rol), hij moet gedeeld worden met andere leden van het huishouden of gezin, of de vrouwen is in eerste instantie niet geleerd om te fietsen.
Helaas hangt dit ook samen met bepaalde sociale stigma's waar fietsende vrouwen in sommige culturen mee te maken hebben en waaraan ze menig wrange blik te danken hebben: De fiets symboliseert waarden als kracht en onafhankelijkheid, eigenschappen die door sommigen nog steeds als per se mannelijk worden gezien. Een vrouw op een fiets is dus in strijd met een conservatief ideaal van sociaal samenleven. Dus waarom zou je in dit geval een meisje leren hoe ze de fiets moet gebruiken of zelfs repareren?
De twee belangrijkste factoren waaraan de Gender Cycling Gap kan worden toegeschreven zijn echter twee heel verschillende hoofdconstructies: Genderverschillen in risicoaversie en huishoudelijke verantwoordelijkheden.
Vrouwen die zich door de openbare ruimte bewegen staan aan andere risico's bloot dan mannen. Het latente gevaar van geweld, (seksuele) aanranding en intimidatie betekent dat vrouwen zich op veel routes eenvoudigweg niet veilig genoeg voelen, wat hen ervan weerhoudt deze routes - al dan niet op de fiets - af te leggen. Aan de andere kant zou fietsen, vooral 's nachts, als alternatief voor openbaar vervoer of lopen, vrouwen kunnen behoeden voor menige onaangename situatie - het zou vrouwelijke fietsers in ieder geval meer persoonlijke controle geven over route, snelheid en reistijd.
Verder volgen vrouwen andere wegen dan mannen. Niet vanwege persoonlijke voorkeuren, maar vanwege hun bijzondere verantwoordelijkheden, die zijn ontstaan uit geconstrueerde maatschappelijke rollen: In de eerste plaats zorgwerk en huishoudelijk werk. Wie elke dag naar zijn werk, naar de supermarkt, naar de kleuterschool en co. moet, wordt gedwongen de routes anders te plannen en meer stops tegelijk te combineren. Deze zogenaamde Zorgmobiliteit, die in onze samenleving nog steeds vooral door vrouwen moet worden gedaan, kost energie en tijd en is voor velen onmogelijk op een conventionele fiets. Om kinderen, boodschappen en dergelijke te kunnen vervoeren is een bakfiets nodig, als die er al is - maar zelfs daar hangt een stevig prijskaartje aan en zo zijn we weer in een kringetje rondgegaan en terug bij de kwestie van financiële toegankelijkheid en de loonkloof tussen mannen en vrouwen.
Laten we samenvatten: De sociaal geconstrueerde rol van vrouwen als verzorgers en opvoeders van het gezin is terug te vinden in bijna elke relevante reden van de fietskloof tussen mannen en vrouwen. Vrouwen bezitten minder vaak een fiets, leren minder vaak fietsen, krijgen minder vaak de vaardigheden daarvoor aangeleerd, en hebben meer respect voor of zelfs angst voor stedelijke mobiliteit. Fietsen integreren in hun dagelijks leven is bijna onmogelijk met een gewone fiets, afhankelijk van huishoudelijke en gezinstaken, en het sociale stigma om dat te doen is in sommige omgevingen nog sterk.
Het PRESTO-programma van de Europese Unie helpt ook niet echt; de catalogus van maatregelen om het fietsen in steden aantrekkelijker te maken wil de doelgroep vrouwen aanzetten tot fietsen met de volgende kernboodschap: "Fietsen is chic, leuk en vormt je lichaam". Deze boodschap speelt in op het eeuwig vervelende verhaal van de druk om te voldoen aan vrouwelijke schoonheidsidealen: fietsen maakt je fit, helpt je afvallen en houdt je jong, en kan zo het vrouwenlichaam in de maatschappelijk gewenste vorm brengen? Dit gaat niet alleen voorbij aan het punt om fietsen gewoon te promoten als de gezonde, milieuvriendelijke en gemakkelijke mobiliteit die het is, maar geeft ook valse prikkels en bouwt extra druk op vrouwen op - alsof dat al niet genoeg is. Het Beauty and The Bike project (ook gesteund door de EU) is nog minder subtiel in zijn trieste voorspelbaarheid en laat tienermeisjes zien hoe cool vervoer op de fiets kan zijn: Door meisjes en vrouwen op hoge hakken te laten fietsen in een korte film van 40 minuten ...
Hoe doe je het dan goed? Of in ieder geval veel beter? Hoe creëren steden als Berlijn, München, Zürich of Parijs een vrouwvriendelijk fietsklimaat?
Nou, allereerst door per se fietsvriendelijk te zijn. Dat betekent brede en veilige fietspaden, fietsenstallingen, fietsdelen en pompstations verspreid over de stad. Door fietsen in de stad voor iedereen aantrekkelijker te maken, profiteren ook vrouwen. Dit wordt ondersteund door studies uit New York, Philadelphia en Minneapolis, waar het aantal vrouwelijke fietsers in hun binnensteden tot 270% toenam na de aanleg van brede, afgebakende fietspaden. Maatregelen als verlichte fietspaden verminderen bovendien de angst 's nachts, bikeharing zorgt voor meer flexibiliteit op lange routes met veel stops en brede fietspaden maken Mobility of Care met een bakfiets (indien beschikbaar) zelfs minder ingewikkeld. Het fietsbeleid werkt echter echt goed voor vrouwen als het hen direct oppakt. Zo zijn er in Berlijn fietsenstallingen alleen voor vrouwen, zijn er in Hamburg fietsworkshops door en voor vrouwen en biedt de Italiaanse stad Bolzano sinds 2008 fietscursussen aan voor haar vrouwelijke bevolking.
Er zijn veel genderkloven, maar gelukkig zijn er meer manieren om ze te dichten. In het geval van de fietskloof tussen mannen en vrouwen lukt dat op sommige plaatsen al goed, en vooral in Europa zijn we al een heel eind op weg naar gendergelijkheid in de fietscultuur. Wij bij buycycle zijn er trots op dat we in ieder geval het toegankelijkheidsaspect voor iedereen wat gemakkelijker maken. Op ons platform kun je meer dan 10.000 gebruikte racefietsen, gravelfietsen en mountainbikes vinden, veilig, snel en gemakkelijk. Neem een kijkje op onze website, als je vragen hebt staat ons team altijd voor je klaar. Tot die tijd wensen we jullie allemaal, maar vooral de vrouwelijke fietsers die er vandaag zijn: gelukkig browsen, gelukkig fietsen!